صلابت امیر صدرنشین دوره قاجار
•
www.den.ir
متن‌یی که می‌خوانید بخش‌یی از نامه‌یی از مجموعه‌ی نامه‌های رسمی دوره‌ی قاجار است که گویاتر از هر مقاله‌ی طولانی، به‌روشنی نمایان‌گر شخصیت ارزش‌مند امیر در کوران حوادث مهم اجتماعی و اقتصادی دوره‌ی کوتاه ولی پربار صدارت‌ش است. دوره‌یی که با دسیسه‌ی گرفتن امضای حکم عزل‌ش به پایان رسید و مدت کوتاه‌یی بعد از آن، با دسیسه‌ی بزرگ‌تر گرفتن حکم قتل او از ناصرالدین‌شاه هفده‌ساله در شب‌یی که مست و خراب‌ش کرده و او را به حجله‌ی صیغه‌ی یک‌شبه‌ی روسی‌ش می‌فرستادند هرگونه شانس بازگشت وی به صدارت نیز گرفته شده و خاطر میرزاآقاخان نوری و سایر درباریان راحت شد.
ایضاً جناب مجدالذاکرین که از معمرین این زمان است از مرحوم وقایع‌نگار روایت می‌کند که می‌گفت یک روز خدمت امیر نظام شرف‌یاب بودم و دو سه نفر دیگر نیز از اعیان و وجوه تهران نیز در خدمت او بودند. حاج عبدالوهاب دولابی که یک‌یی از محترمین ذی‌ثروت بود بیامد و به امیر نظام شکایت نمود که جناب میرزاشفیع صاحب دیوان سه هزار تومان طلب مرا نمی‌دهد و هر زمان مطالبه می‌کنم به تعلل و طفره می‌گذراند. امیر رضی‌بیک آردل را بخواست و به او فرمود که الساعه صاحب دیوان را در منزل یا هر جا که باشد پیدا می‌کنی و ریش او را می‌گیری و از دست نمی‌دهی تا سه هزار تومان طلب این حاجی را بگیری و تا دو ساعت دیگر که نمازهای ظهرین را خوانده باشم تمام نقد مسکوک را این‌جا حاضر کرده باشی. آن‌گاه آفتابه و لگن جهت وضو بخواست و ما که در آن مجلس حاضر بودیم به یک‌دیگر نظرهای شگفت‌آمیز نموده وصول این مبلغ پول را در دو ساعت‌یی که غایت آن غروب آفتاب بود امریی محال می‌دانستیم.
و[لی] با [وجود] این عقیده که داشتیم، قبل از غروب رضی‌بیک با سه هزار تومان طلای مسکوک بازگشت و معلوم شد که صاحب دیوان در اندرون خویش بوده و در بیرون آمدن با پیغام‌یی که رضی‌بیک داده بود تعلل نموده تا او را خبر از ورود رضی‌بیک به اندرون دادند؛ و از اطاق که بیرون دویده و در پله‌های تالار با مأمور مصادف شده و مأمور ریش وی را به چنگ آورده و چون‌آن‌که به او حکم شده بود رها نکرده، تا تمام نقد مرقوم را حاضر ساختند و به وی تسلیم نمودند.
روح‌ش شاد، منبع: نامه‌های امیرکبیر، تصحیح و تدوین سیدعلی آل‌داود