بیندیش، بخور، صرفه جویی کن!
•
بیاندیش، بخور، صرفه‌جویی کن!
روز جهانی محیط زیست پنجم ژوئن یا پانزدهم خرداد بود، روز جهانی محیط زیست رویدادیی سالانه است که از سوی سازمان ملل متحد وارد تقویم شده و یک‌یی از مهم‌ترین بهانه‌ها برای افزایش آگاهی مردم برای حفظ محیط‌زیست و تحریک سیاستمداران به گرفتن تصمیم‌هایی برای رویارویی با تخریب محیط زیست است.
اراده‌ی جهانی برای حفظ محیط زیست در سال 1972 با تشکیل نخستین کنفرانس جهانی سازمان ملل متحد درباره انسان و محیط زیست که به کنوانسیون استکهلم معروف است، جنبه‌ی کاربردی پیدا کرد. در این سال مجمع عمومی سازمان ملل متحد با تصویب ماده‌یی پنجم ژوئن را روز جهانی محیط زیست اعلام کرد. 15 تا 21 خرداد هر سال در ایران به عنوان هفته محیط زیست نامگذاری شده است.
روز جهانی محیط‌زیست 2013
شعار امسال؛ «بیاندیش، بخور، صرفه‌جویی کن» اعلام و بر پایه آن از همگان خواسته شده تا برای محیط زیست به این اصول احترام بگذارند و مصرف بیهوده‌ی خود را پایین بیاورند. هدف؛ ترغیب مردم است به کمتر دور ریختن مواد غذایی و تشویق آنان به کمتر کردن «ردپای اکولوژیک.»
روز جهانی محیط زیست امسال به نگرانی‌های افزایش زبالهی مواد غذایی و پی‌آمدهای بشردوستانه، اقتصادی و زیست‌محیطی آن پرداخت. با یاری یکدیگر آگاهی را بالا برده و به اقدام فوری برای کاهش پس‌ماند مواد غذایی و از دست رفتن زنجیره‌ی تأمین مواد غذایی دست می‌زنیم. همگی باید با یکدیگر همکاری کنیم. تولیدکننده‌گان مواد غذایی، سوپرمارکت‌ها، مصرف‌کننده‌گان، رستوران‌ها و هتل‌های زنجیره‌ای، مدارس، باشگاه‌های ورزشی و باشگاه‌های دیگر اجتماعی، مدیران اجرایی شرکت‌ها، شهرداران، رهبران ملی و جهانی.
کشور مغولستان که در اهمیت دادن به اقتصاد سبز در بخش‌های اقتصادی بزرگ و ارتقای آگاهی‌های زیست‌محیطی در میان جوانان در رتبه اول قرار دارد، کشور میزبان جشن روز جهانی محیط زیست امسال است.
غذای انسان چه ارتباطی به محیط زیست دارد؟
باید بگویم که پیرامون غذای انسان و محیط‌زیست رابطه‌ی مهم‌یی وجود دارد، افزون بر این که ما محدودیت آب داریم، محیط زیست برای تامین غذا و تجزیه‌ی پس‌ماند مواد غذایی انسان تحت فشار است. افزایش گازهای گلخانه‌ای و به دنبال آن گرم‌شدن اتمسفر فقط به دلیل سوزاندن سوخت‌های فسیلی و وسایل نقلیه نیست. از عوامل مهم در تخریب محیط زیست و افزایش گازهای گلخانه‌ای در جو نباید تبدیل مراتع و جنگل‌ها به زمین کشاورزی، مزارع برنج، دامداری و سیستم حیوانات نشخوارگر به‌ویژه گاو، زمین‌های دفع زباله، کودهای ازتی و سم‌های کشاورزی و بسته‌بندی و توزیع موادغذایی را فراموش کنیم.
به این ترتیب، صرفه‌جویی می‌تواند افزون بر کمک به محیط زیست، به مردم فقیر دنیا کمک کند، تعداد ساکنان زمین که از کمبود آب و موادغذایی در رنج هستند در حال افزایش است. منابع زمین برای تامین غذای همه انسان‌ها کافی است، اما برای تامین ریخت و پاش و طمع انسان پاسخ‌گو نیست.
چند پیشنهاد ایرانی برای شعار «بیاندیش، بخور، صرفه‌جویی بکن»
• ما در ایران دانش و ایده‌های سنتی خوبی برای نگهداری غذا داریم؛ خشک کردن، شورکاری موادغذایی و رب، ترشی و مرباگیری.
• به این تجربه رسیدم که خریدهای عمده از فروشگاه‌های بزرگ یا مراکز میوه و تره‌بار باعث افزایش خرید و مصرف و تولید پس‌ماند غذایی میشود و پیشنهاد می‌کنم که تعداد دفعات‌یی را که خرید می‌کنید بیشتر کنید و به میزان ضرورت و مواد غذایی تازه تهیه کنید.
• مواد غذایی تولید ایران یا منطقه‌ی اطراف خود را مصرف کنید، چند روز پیش بود که خانم معصومه ابتکار گفت «برنج وارداتی آلوده به آرسنیک است و از آن‌جا که برنج آلوده‌به‌آرسنیک در ردیف اول علت‌های سرطان کودک قرار گرفته بهتر است به کودکان برنج ندهیم». با اینکه همه‌ی محصولات تولید ایران ارگانیک یا طبیعی نیست، اما میزان سم و آلوده‌گی برنج، چای، زیتون و دیگر محصولات تولید ایران از نمونه‌ی خارجی بی‌کیفیت و درجه سه خارجی که وارد میشود کمتر است. مصرف مواد غذایی محلی افزون بر سلامت بیشتر برای شما، با سم کمتریی که به محیط‌زیست وارد می‌کند و حمل‌و‌نقل کمتریی که برای آن شده است، یک رفتار سبز و سازگار با محیط‌زیست است.
• در خرید میوه و سبزیجات، تاکید بر مجلسی بودن، درشت بودن و داشتن ظاهر زیباتر یک مشکل اساسی برای محیط‌زیست است. مقدار زیادیی میوه و سبزیجات در فروشگاه‌ها دور ریخته میشود و البته هزینه‌ی آن به ما و محیط زیست تحمیل شده است و فروشنده یا توزیع‌کننده ضرر نمی‌کنند. اگر این 30 درصد مواد غذایی در فرآیند حمل‌و‌نقل و نگهداری و بسته‌بندی و خرید مشتری از بین نرود، مشکل تعداد زیادیی از انسان‌هایی که از گرسنه‌گی در رنج هستند را می‌توان برطرف کرد.
• برای کاهش مشکل پس‌ماند مواد غذایی نخستین گام عملی ساده تفکیک زبالهی خشک و تر است، در گام بعد اگر بتوانید پس‌ماند مواد غذایی خود را در خاک باغچه خود دفن کنید عالی است.
• اگر آهسته غذا بخوریم و خوب بجویم، موادمغذی بهتر جذب میشود. کمتر می‌خوریم و سالم‌تر می‌مانیم.
• دانش تغذیه‌ی خود را بیشتر بکنید؛ همه انسان‌ها باید بدانند که چه چیز را چه زمانی و همراه چه چیزی بخورند تا سالم‌تر باشند، این نکته باعث سلامت و کاهش مصرف میشود.
• داشتن یک برنامه منظم غذایی کمک می‌کند که بدانیم هر روز چقدر مواد غذایی نیاز داریم، در نتیجه با داشتن یک برنامه منظم می‌توانیم در هر روز مقداری مشخص از مواد غذایی استفاده کنیم.
• در مصرف روزانه محصولاتی که حاوی پروتئین حیوانی هستند، تجدید نظر کرده و به تدریج آن را با پروتئین گیاهی جایگزین سازیم؛ روندی که در نهایت سبب خواهد شد تا حجم قابل توجهی از انتشار گازهای گلخانه‌ای به نیوار (اتمسفر) کاهش یافته و در مصرف اندوخته‌های آبی هم صرفه‌جویی قابل توجهی رخ دهد.
• یک لیست تهیه کنید؛ زمانی که برای خرید به یک فروشگاه مراجعه می کنید یک لیست به همراه داشته باشید. زمانی که شما یک لیست در اختیار دارید می‌دانید که به چه مواد غذایی نیاز دارید و آن مواد و وسایل را تهیه می کنید و از خرید مواد اضافی جلوگیری کرده و صرفه‌جویی می‌کنید.
• از دستور غذایی استفاده نکنید و در آشپزی ابتکار داشته باشید؛ زمانی که شما خود را مقید به استفاده از دستورهای پخت خاص کنید در صورت اتمام یا کمبود بخشی از موارد لازم برای آشپزی توانایی پخت و پز ندارید، پس سعی کنید تا با انواع مواد غذایی آشپزی کنید.
چند پیشنهاد فردی
کارهایی مانند پاک‌سازی محله یا مناطق طبیعی، خودداری از به کاربردن کیسه نایلون، کم کردن پسماندها، تفکیک زباله، جلوگیری از دورریز خوراک‌ها، پیاده‌روی یا استفاده از دوچرخه برای رفتن تا محل کار، و تشویق دیگران به این گونه کارها، از دیگر فعالیت‌هایی است که می‌توان انجام داد.
*مدیر آموزش انجمن «دیده‌بان کوهستان»